Olo – dialog nauki ze sztuką – NOWY KOLOR

Kolor „olo” – nowe barwy percepcji i dialog nauki ze sztuką

W kwietniu 2025 roku świat nauki doznał prawdziwego olśnienia – dosłownie i w przenośni. Naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley ogłosili odkrycie całkowicie nowego koloru, nazwanego „olo”. Brzmi jak science fiction? A jednak. To intensywny, niebiesko-zielony odcień, który… nie występuje w naturalnym świetle, nie da się go wydrukować, ani pokazać na żadnym ekranie. Do tej pory zobaczyło go zaledwie pięć osób.

To przełomowe odkrycie nie tylko zaskakuje, ale otwiera nową dyskusję na temat natury percepcji koloru. Jakie barwy są „prawdziwe”? Czy to, co widzimy, jest rzeczywistością, czy jedynie efektem złożonych procesów psychofizycznych? W odpowiedzi na te pytania warto sięgnąć do klasyków – Goethego i Ittena.

Goethe: Kolor to doświadczenie

Johann Wolfgang von Goethe w swojej „Teorii kolorów” przeciwstawiał się ówczesnym naukowym ujęciom barwy. Dla niego kolor nie był wyłącznie wynikiem fal świetlnych – był zjawiskiem psychofizycznym, przeżyciem, emocją, czymś, co powstaje na styku światła i ciemności, w kontekście i w oku patrzącego.

Eksperyment z kolorem „olo” doskonale wpisuje się w ten sposób myślenia. Nie istnieje on w spektrum fizycznego światła – pojawia się dopiero wtedy, gdy w bardzo precyzyjny sposób zostają pobudzone pojedyncze fotoreceptory siatkówki. To nasze oko – a raczej mózg – tworzy to doświadczenie. Takie podejście idealnie oddaje ducha goetheanizmu: kolor jako efekt wewnętrznej percepcji.

Itten: Kolor to emocja i indywidualność

Johannes Itten, słynny nauczyciel Bauhausu, rozwijał teorię koloru jako subiektywnego przeżycia. Kolory – jego zdaniem – wpływają na nas emocjonalnie, wywołują reakcje fizyczne, mają swoje „temperatury”, „charaktery” i „harmonie”. Eksperyment z „olo” to praktyczne potwierdzenie tych założeń: pięć osób doświadczyło zupełnie nowej barwy, indywidualnie, wewnętrznie, emocjonalnie.

Dla Ittena kolor to również narzędzie artysty. Jak wyobrazić sobie możliwości, jakie daje dostęp do zupełnie nowych barw – barw, których nie da się opisać słowem ani odwzorować farbą? „Olo” może stać się impulsem do eksplorowania zupełnie nowych palet – nie materialnych, lecz percepcyjnych.

Nowy rozdział dla sztuki, nauki i technologii

Choć eksperyment był niewielki (pięć osób, specjalistyczna aparatura i metoda AO-OCT), jego potencjał jest ogromny. Pokazuje, że:

• można stworzyć nowe doświadczenia wizualne poprzez biologiczną stymulację,

• możliwe jest badanie barw niewidocznych dla oka – dotąd istniejących tylko jako koncepcja,

• sztuka może wejść na poziom neuroestetyki – bezpośredniego oddziaływania na percepcję i emocje,

• technologia może posłużyć nie tylko rozrywce, ale i diagnostyce chorób wzroku czy badaniu różnic w widzeniu (np. u tetrachromatów).

Granice percepcji i pytanie: co to znaczy „zobaczyć” kolor?

Nie wszyscy naukowcy są zgodni co do przełomowego charakteru odkrycia. Niektórzy twierdzą, że „olo” to tylko ekstremalnie nasycona odmiana zieleni. Ale nawet jeśli tak jest – sam fakt, że można tak silnie „programować” percepcję barwy, daje do myślenia.

Czy istnieją jeszcze inne „niewidzialne” kolory, które mogą zostać odkryte? A może – jak pisał Itten – każde oko i każda dusza nosi w sobie własną paletę, czekającą na to, by ją odsłonić?

Olo – więcej niż kolor?

Kolor „olo” to nie tylko nowe zjawisko wizualne. To symbol. Symbol granic ludzkiej percepcji i jednocześnie ich przekraczania. Symbol współpracy nauki i sztuki, technologii i zmysłów. Symbol tego, że jeszcze wiele mamy do odkrycia – nie w kosmosie, ale w sobie samych.

I może właśnie tu tkwi największa siła koloru – nie w tym, czym jest, ale w tym, co w nas porusza.